Türk Kitabelerine Göre Güç ve Yönetim Anlayışı
Türk tarihi, Orhun Anıtları gibi önemli kitabelerle aydınlatılan köklü bir geçmişe sahiptir. Bu yazıtlar, sadece tarihi olayları değil, aynı zamanda Türklerin siyasi ve sosyal yapısını da anlamak için paha biçilemez bir kaynak sunar. Bu makalede, Türk kitabelerine göre güç ve yönetim anlayışını inceleyeceğiz.
Kut Anlayışı: Türklerde güç, gök tanrı Ülgen'den gelen "kut" ile ilişkilendirilmiştir. Kağanlar, kut sahibi oldukları için hüküm sürerler ve halka refah ve adalet sağlarlardı. Kut'un kaybedilmesi ise tahtın elden gitmesi anlamına gelirdi. Bu inanç, kağanların sorumluluklarını da beraberinde getirirdi.
Kağanlık: Türklerde yönetim şekli kağanlık idi. Kağan, en üst düzeydeki hükümdardı ve geniş yetkilere sahipti. Orduyu komuta eder, yasalar koyar ve vergileri toplar, dış politikayı belirlerdi. Kağan'a bağlı olarak, töreye dayanan bir yönetim sistemi vardı. Töre, yazılı olmayan kurallardan oluşan bir gelenekler bütünüydü ve adalet, düzen ve birlik gibi değerleri temsil ediyordu.
Kurultay: Kağan'ın yanında önemli bir yere sahip olan kurultay, Türk demokrasisinin bir göstergesi olarak kabul edilir. Kurultay, savaş ve barış gibi önemli konularda karar almak için toplanan bir meclisti. Kurultaya kağan, beyler, bilginler ve diğer soylular katılırdı. Alınan kararlar oylama ile belirlenirdi.
Töre: Töre, Türk toplumunda yazılı olmayan kurallardan oluşan bir gelenekler bütünüydü. Adalet, düzen ve birlik gibi değerleri temsil ediyordu. Töre, kağan ve beylerin yanı sıra halk tarafından da uyulması gereken kurallardı. Töre, Türk toplumunun bir arada yaşamasını ve düzenli bir şekilde işleyişini sağlıyordu.
Türk Kitabelerinde Güç ve Yönetim Anlayışına dair Bazı Örnekler:
- Orhun Anıtları: Bilge Kağan tarafından yazdırılan Orhun Anıtları, Türk kitabeleri arasında en önemlilerinden biridir. Bu anıtlarda kağanlık sistemi, kut anlayışı ve töre gibi konular hakkında bilgiler yer almaktadır. Bilge Kağan, törenin önemini ve kağanların halka karşı sorumluluklarını şu sözlerle vurgulamaktadır: "Ey Türk budunu! Devletini, töreni kim bozabilir?"
- Tonyukuk Yazıtı: Tonyukuk tarafından yazdırılan bu yazıt, Göktürk Kağanlığı'nın siyasi ve sosyal yapısı hakkında bilgiler içerir. Yazıtta, kağanlık sisteminin işleyişi, töreye dayalı hukuk sistemi ve ordu teşkilatı hakkında bilgiler yer almaktadır. Tonyukuk, kağanların adaletli ve merhametli olması gerektiğini şu sözlerle ifade etmektedir: "Halkıma merhametli oldum, şefkatli oldum. Onları doyurdum, giydirdim. Yoksulluğa düşenleri zenginleştirdim."
Sonuç:
Türk kitabeleri, Türklerin siyasi ve sosyal yapısı hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Bu kitabelere göre güç, gök tanrı Ülgen'den gelen "kut" ile ilişkilendirilmiştir. Yönetim şekli kağanlık idi ve kağan en üst düzeydeki hükümdardı. Töre, Türk toplumunda yazılı olmayan kurallardan oluşan bir gelenekler bütünüydü ve adalet, düzen ve birlik gibi değerleri temsil ediyordu. Kurultay, savaş ve barış gibi önemli konularda karar almak için toplanan bir meclisti. Türk kitabeleri, Türklerin demokratik geleneklerine ve adalet anlayışına da ışık tutmaktadır.
